Kant: AA XI, Briefwechsel 1792 , Seite 367

      
           
 

Zeile:

 

Text (Kant):

 

 

 

  
  01 [Beilage.]      
           
         
  02 Nullus dubitat, quin cognitio humana ab experientia incipiat.      
  03 Quid enim aliud est, quod cognoscendi facultatem agitare queat,      
  04 exercereque, quid aliud, nisi qui sub sensus cadunt, objectus? quippe      
  05 qui aut ipsi repraesentationes producunt, aut etiam propriam intellectus      
  06 vim ad comparandas eas, conjungendas, separandasve inpellunt.      
  07 Sicque ex rudi materia, quam sensus exhibent, objectiva formatur      
  08 cognitio, quae experientia audit. Si itaque tempus spectas, nullam      
  09 quidem cognitionem certe habes experientia priorem.      
         
           
         
  10 Omnis vero cognitio, quamvis ab experientia incipiat, attamen      
  11 non est, quod ex eadem, quasi unico fonte hauriatur. Puta enim,      
  12 ipsam empiricam cognitionem non ex eo solum, quod animus inpressionum      
  13 ope accipiat; sed etiam ex eo, quod ipsa cognoscendi      
  14 facultas ex proprio suppeditet addatque, compositam esse; facile      
  15 apparet, additamentum hoc a rudi materia non distinctum iri, donec      
  16 longa prius exercitatio homines discrimini huic attentos, et ad utriusque      
  17 separationem aptos reddiderit.      
         
           
         
  18 Quaestio itaque: utrum cognitio exstet, quae ab experientia,      
  19 quid? quod ab omni sensuum inpressione vacua sit" altius repetenda      
  20 est, neque, quasi parvi momenti, obiter tractanda. Dicitur ejusmodi      
  21 cognitio a priori et ab empirica distinguitur, quae a posteriori i. e.      
  22 ab experientia originem ducit.      
         
           
         
  23 Attamen hoc cognitionis a priori vocabulum nondum satis circumscripte      
  24 congrueque sensum quaestionis institutae interpretari videtur.      
  25 At enim aliae atque aliae cognitiones quarum origo experientia      
  26 est, a priori dici solent, propterea quod non immediate ab experientia,      
  27 sed a regula quadam universali, (quae vero ipsa ab experientia      
  28 originem trahit,) deductae sunt. Sic de eo, qui domus suae fundamenta      
  29 quassit: poterat, inquiunt, ruinam a priori cognitam habere,      
  30 (i. e. non erat, quod exspectaret, donec experientia ipsam probaret      
  31 ruinam.) Attamen simpliciter a priori non poterat, ante enim necesse      
  32 erat, ut experientia ipsum edoceret, gravia, esse corpora, et      
  33 hinc fulcimentis deserta labi.      
         
           
         
  34 Oratione ergo progrediente non eae cognitiones a priori dicentur,      
  35 quae a quadam certa experientia, sed quae simpliciter ab omni omnino      
  36 experientia vacuae sunt. His empiricae opponentur cognitiones,      
           
     

[ Seite 366 ] [ Seite 368 ] [ Inhaltsverzeichnis ]