Kant: Briefwechsel, Brief 472, Von Allard Hulshoff.

     
           
 

 

 

 

 

  
  Von Allard Hulshoff.      
           
  26. Mai 1791.      
           
  Hooggeleerde Heer!      
  Op de vraag der Holl. Maats. wegens het Kantisch Bewys etc,      
  zyn 7 Verhandelingen ingekomen. Men benoemde my onder 5 Adviseurs,      
  als zodanig onbekend aan elkanderen, en woonende in verschillende      
  Steden. De dubbele Verhandeling Interna rectae rationis      
  Lex etc muntte, myns oordeels, verre uit, en liet my niet in      
  twyfel aangaande den Auteur, schoon ik niets zeekers kon besluiten      
  uit het citeren van den Zeno; dewyl deeze ook aan andere Geleerden      
  in Duitsland was verzonden.      
           
  Ik vondt in margine veele potloodmerken, welke my deeden      
  vreezen, dat een Medeadviseur eene menigte Objectien hadt gemaakt      
  tegen einsele losgerukte Uitdrukkingen. In myn advies, om vooral      
  op Interna etc N°. 4 den hoogsten Eerprys te decerneren, merkte      
  ik aan, dat men, door critiques op enkele geregden, zeer onregtvaardig      
  kon te werk gaan, daar men alles in relatie tot het Geheel      
  moest waarderen.      
           
         
  Eén Medeadviseur hadt byna hetzelfde, ook wegens de accesits,      
  geschreven.      
         
           
         
  Byna nooit koom ik in de groote Vergadering; en nu was het      
  my onmogelyk om de Zwakheid myner Vrouwe. Myn Medestemmer      
  was ook afwezig. De 3 Antikantsche Adviseurs wasen tegenwoordig,      
  waarvan 2 zeer oude Heeren zyn. Men disputeerde sterk, 3 uuren      
  agteseen. En toen viel het besluit aldus!      
         
           
         
  I. N°. 3. Goude Med. By het openen van't billet, vondt men      
  Prof. Schwab, te Stuttgard.      
         
           
         
  II. N°. 5 En Antikantiaan. Zilv. med.      
         
           
         
  III. N°. 4 Interna etc. Zilv. med. Jeder één Exempl.      
         
           
         
  Ware dit 40 jaren vroeger gebuerd, dan zou ik gevreezd habben,      
  dat de Schryver van N°. 4, door Misnoegen over dit arrangement,      
  zyn naam zou verzwygen; maar nu, vertrouw ik, dat de Maatschappy      
  met de Ontdekking zal vereerd worden.      
         
           
         
  Men heeft en kundig Man tot Vertaler benoemd.      
         
           
         
  Tot nieuwe Prysvraag is bestemd eene Conceptvraag, door my      
  1789 ingeleverd, welke (zo ze onveranderd blyft) aldus sal luiden:      
         
           
           
         
  Sedert lange zoekt men naar den Inhoud (das materielle) der      
  eerste en algemeene zedelyke Grondstelling, uit welke men alle meer      
  byzondere hoofdsoorten van Pligten zou kunnen afleiden. (Een Syst.      
  Ethices demonstriren) De Schryvers over het zedelyk Gevoel schynen      
  zig hieromtrent in verlegenheed te bevinden. (*) En de Heer Kant      
  heeft eene grondstelling aangewezen, (**) welke sommigen duister,      
  anderen onzeeker of onvrugtbaar voorkoomt. (***) Hierop wordt gevraagd:      
  is het rededyk, noodig of nuttig, naar zulk eene eerste en      
  algemeene Grondstelling te zoeken? Zo ja. Hoe luidt dezelve?      
  (geef het enuntiatum)      
         
           
         
  (*) Hulshoff Gods Wetgev. Magt (Leiden 1766) pagg. 33-35.      
  (**) Grundl. zur Metaph. der S. p. 52. Riga, 1786.      
  (***) Cr. d. pr. Vern. (1788) Vorrede p. 14-17. Zeno.      
         
           
         
  Het noodige zal binnen weinige weeken, in de nieuws-couranten etc      
  bekend gemaakt worden.      
         
           
         
  Met hartelyk welwenschen en gevoelens van hoogagting, heb ik      
  de eer te blyven      
         
           
         
  Hooggeleerde Heer!      
         
           
  Amst. 26 May, UWGeh[oorzaame] Dienaar      
  1791. A. Hulshoff      
           
  [Beilage.]      
  [(Für Kant angefertigte deutsche Übersetzung.)]      
           
  Hochgelehrter HErr!      
  Auf die Frage der holländischen gelehrten Gesellschaft wegen des Kantschen      
  Beweises etc. sind sieben Abhandlungen eingesandt. Man ernannte mich unter      
  fünf Beurtheilungen die sich in dieser Rücksicht unbekandt und in verschiedenen      
  Städten wohnhaft waren. Die doppelte Abhandlung ( interna rectae rationis lex )      
  war nach meinem Urtheil die vorzüglichste und ließ mich was den Verfaßer betrift      
  nicht in Zweifel, wiewohl ich nichts Gewißes aus den Anführungen des Zeno      
  schlüßen konnte, weil derselbe auch andern Gelehrten in Deutschland zugeschickt      
  war. Ich fand am Rande viele Bleyfederstriche welches mich befürchten ließ da      
  ein Mitbeurtheiler viele Einwürfe gegen ausgehobene Ausdrükke gemacht haben      
  möchte. In meinem Gutachten um vor allen Dingen der interna etc Nro 4 den      
  höchsten Ehrenpreis zu deklariren, bemerckte ich, daß man durch Kritiken über einzelne      
  Säzze sehr ungerecht verfahren könnte, da man alles in Beziehung auf das      
  Ganze urtheilen müßte. Auch ein Mitadvisor hatte wegen des accessit beynahe      
  dasselbe geschrieben. Fast niemals komme ich in die grosse Versammlung und      
           
  dieses mahl war es mir wegen der Schwachheit meiner Frau unmöglich. Mein      
  Mitstimmer war auch abwesend die drey antikantschen Advisoren waren gegenwärtig,      
  wovon zwey sehr alte Gelehrte Kerls waren. Man disputirte stark über      
  drey Stunden lang worauf die Aburtheilung folgendermaßen ausfiel      
           
  1. Nro 3. goldne Medaille. Bey der Eröfnung des Billets Professor      
  Schwab aus Stuttgard      
           
  II. Nro 5. ein Antikantianer, silberne Medaille      
           
  III. Nro 4. interna etc silberne Medaille. Iedem ein Exemplar      
           
  Hätte sich dieses 40 Iahre eher ereignet so würde ich gefürchtet haben da      
  der Verfaßer von Nro 4 aus Mißvergnügen über diese Rangordnung seinen Namen      
  verschweigen würde, jetzt aber habe ich das Vertrauen daß die Gesellschaft mit der      
  Entdekkung wird beehret werden. Man hat einen fachkundigen Mann zum Uebersezzer      
  ernannt. Zur neuen Preisfrage ist eine von mir 1789 eingelieferte Kampffrage      
  bestimmt, welche wofern sie unverändert bleibt, so lauten wird. Seit langer Zeit      
  sucht man nach dem Innhalt (dem Materiellen) den ersten und allgemein moralischen      
  Grundsatz, woraus man alle speziellere Hauptgattung von Pflichten herleiten      
  könnte (system: Ethices demonstr:). Die Schriftsteller über das sittliche Gefühl      
  scheinen sich dabey in Verlegenheit zu befinden      
           
  * Hulshoff gesetzgebende Macht Leyden 1766 Pag: 33 bis 35.      
  und der HErr Kant hat einen Grundsatz angewiesen * * welcher einigen dunkel      
  andern ungewiß und unfruchtbar scheinet ***. Hierauf wurde gefragt, ist es vernünftig,      
  nöthig oder nützlich solch einen aergsten und allgemeinen Grundsatz aufzusuchen?      
  wenn ja? wie lautet derselbe, (Gieb das enunciatum .)      
           
  ** Grundlegung zur Methaph: d Sitten Pag: 52 Riga 1786      
           
  ***Krit: d. pr: Vft: 1788 Vorrede Pag: 14 bis 17. Zeno      
           
  Das Nöthige wird in wenig Wochen in den Zeitungen etc bekandt gemacht      
  werden      
           
  Mit herzlichen Wünschen des Wohlergehens und mit Empfindung der Hochachtung      
  habe die Ehre zu verharren      
           
    Hochgelahrter HErr      
    Ihr      
    gehorsamer Diener      
  Amsterdam 1790 den 26ten May. A. Hulshoff      
           
           
           
     

[ abgedruckt in : AA XI, Seite 259 ] [ Brief 471 ] [ Brief 473 ] [ Gesamtverzeichnis des Briefwechsels ]